پایگاه تحلیلی الوقت - بسیاری از ساکنان ولایت‌های کنر و ننگرهار در شرق افغانستان در نیمه شب یکشنبه در خواب بودند که ناگهان خانه روی سرشان آوار شد. در زلزله ۶ ریشتری که حدود نیمه‌شب یکشنبه در افغانستان رخ داد، بیش از ۱5۰۰ نفر کشته و بیش از ۳۱۰۰ نفر زخمی شدند.
براساس گزارش‌ها، بیشتر کشته‌شدگان و مجروحان در زمان زلزله در داخل خانه‌ها خواب بودند و بر اثر فروریختن آوارها جان خود را از دست دادند. همچنین به دلیل دورافتاده بودن مناطق آسیب‌دیده و مسدود شدن شبکه‌های جاده‌ای به دلیل رانش زمین ناشی از زلزله، تعداد دقیق تلفات هنوز امکان پذیر نیست و شاید پس از چندین روز بتوان آمار دقیقی از تلفات زلزله اخیر افغانستان را اعلام کرد. همچنین پس از زلزله بزرگ اولیه، تعدادی پس‌لرزه بزرگ رخ داده است که گمان می‌رود باعث مرگ و میر بیشتری شده باشد. از سوی دیگر، دسترسی به مناطق کوهستانی آسیب دیده حتی در شرایط عادی نیز بسیار دشوار است و زلزله اخیر باعث شده تا عملیات نجات و امداد بسیار دشوار و کند انجام شود.
میزان آسیب دیدگی
سازمان امدادی «ورلد ویژن» براساس تصاویر ماهواره‌ای تائید کرده است که تمام روستاها در مناطق چوکی و نورگل - هر دو در استان کنر - به طور کامل یا نسبی ویران شده‌اند. همچنین خانه‌های ساخته شده از گل و چوب فرو ریخته و ساکنان زیر آوار گرفتار شده‌اند. طبق گزارش کمیته بین‌المللی نجات، افغانستان طی چند سال گذشته با بحران اقتصادی روبرو بوده و اکنون بیش از ۲۳ میلیون افغان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند.
این سومین زلزله بزرگ در افغانستان از زمان روی کارآمدن طالبان است. از طرف دیگر، بیشتر کمک‌های خارجی به افغانستان به حالت تعلیق درآمده و تحریم‌های بین‌المللی هنوز پابرجاست. پیش از تصرف افغانستان توسط طالبان، حدود ۸۰ درصد بودجه این کشور از طریق کمک‌های خارجی تأمین می‌شد و این بودجه تقریباً تمام بودجه موردنیاز بخش مراقبت‌های بهداشتی افغانستان را تأمین می‌کرد که از آن زمان تاکنون فروپاشیده است.
«کیت کری»، معاون دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد در افغانستان گفته است که بیش از ۴۲۰ مرکز درمانی در سراسر افغانستان به دلیل «کاهش شدید» بودجه جهانی تعطیل یا به حالت تعلیق درآمده است. کری گفت که هشتاد مرکز از این مراکز درمانی در شرق افغانستان بودند و نتیجه این است که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی باقی‌مانده بیش از حد شلوغ شده‌اند و پرسنل و تجهیزات کافی مورد نیاز ندارند. این وضعیت سبب شده تا جمعیت آسیب‌دیده در زلزله نتواند کمک درمانی کافی دریافت کند و بیمارستان‌ها بسیار شلوغ باشد.
همچنین دارایی‌های مالی افغانستان در خارج از کشور (عمدتاً در ایالات متحده) نیز مسدود شده است. احتمالاً بازسازی مناطقی که بیشترین آسیب را دیده‌اند سالها طول خواهد کشید، چون هنوز بسیاری از روستاهای استان غربی هرات پس از زلزله‌های قدرتمند دو سال پیش به صورت نیمه ویران باقی مانده‌اند و بسیاری از مناطق آسیب دیده زلزله اخیر بازسازی نشده‌اند.
چرا زلزله‌ها در افغانستان شدید هستند؟
افغانستان که توسط کوه‌های ناهموار احاطه شده است، مستعد طیف وسیعی از بلایای طبیعی است، اما زلزله‌های آن بیشترین تلفات را به همراه دارد و به طور متوسط سالانه حدود ۵۶۰ نفر را کشته و خسارت سالانه‌ای بالغ بر ۸۰ میلیون دلار ایجاد می‌کند. به طور کلی افغانستان به دلیل قرار گرفتن بر روی تعدادی از خطوط گسل زمین در محل تلاقی صفحات هند و اوراسیا بسیار مستعد زلزله است. زلزله‌های استان‌های هرات و پکتیکا به ترتیب در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، در مجموع بیش از ۲۰۰۰ نفر کشته برجای گذاشت.
این را نیز باید نظر داشت که زلزله‌های کم‌عمق در افغانستان بسیار رایج و مخرب هستند و علت زلزله‌های کم عمق با تخریب بیشتر در افغانستان به ویژگی‌های زمین شناسی و حرکت مداوم گسل‌ها مرتبط است.
از سوی دیگر، در افغانستان هنوز بسیاری از ساختمان‌ها از چوب، آجر گِلی یا بتن ضعیف ساخته می‌شوند و این مصالح معمولا در برابر زلزله مقاوم نیستند. جوامع روستایی در افغانستان توانایی خرید مصالح ساختمانی استاندارد و صنعتی را ندارند. به همین دلیل، بیشتر روستائیان افغانستان خانه‌های خود را با مصالح طبیعی موجود در طبیعت مانند خاک، سنگ و چوب خام می‌سازند. نوع معمول ساخت و ساز در مناطق روستایی افغانستان، دیوارهایی است که از خشت خام یا سنگ ساخته شده‌اند. این نوع ساخت و ساز به عنوان ساخت و ساز «یکپارچه» شناخته می‌شوند و قادر به مقاومت در برابر لرزش‌های شدید جانبی ناشی از زلزله نیست. در نتیجه، ساختمان‌ها به راحتی فرو می‌ریزند و مردم جان خود را از دست می‌دهند.
زلزله ولایت‌های کنر و ننگرهار به آمار و ارقام:
زمان زلزله: یکشنبه، 9 شهریورماه 1404
کانون زلزله: 17 مایلی شهر شرقی جلال آباد و در عمق کم ۸ کیلومتری زمین
کشته و زخمی: بیش از 4600 نفر
زلزله‌های بزرگ در افغانستان
سال 2022: کشته شدن حدود ۱۰۰۰ نفر در زلزله شرق افغانستان به عنوان یک زلزله کم‌عمق ۵.۹ ریشتری
سال 2023: کشته شدن حدود ۴۰۰۰ نفر در استان غربی هرات افغانستان در سه زلزله ۶.۳ ریشتری
سال 2024 (زلزله اخیر): کشته شدن بیش از 1500 نفر در زلزله ولایت‌های کنر و ننگرهار در شرق افغانستان با شدت 6 ریشتر
مطالعات کارشناسان: از سال ۱۹۹۰ حداقل ۳۵۵ زلزله با بزرگی بیش از ۵ ریشتر در افغانستان رخ داده است. (گزارش رویترز)
مناطق مستعد زلزله در افغانستان: شرق و شمال شرقی افغانستان، به ویژه مناطق در امتداد مرزهای آن با ازبکستان، تاجیکستان و پاکستان
بدترین زلزله‌های افغانستان: افغانستان از سال ۱۹۰۰ حدود ۱۰۰ زلزله «مخرب» را ثبت کرده است.
یکی از بزرگترین زلزله‌های افغانستان: با قدرت ۷.۵ ریشتر، در سال ۲۰۱۵
بزرگترین ویرانی‌های زلزله در افغانستان: در سال ۱۹۹۸ با وقوع دو زلزله در عرض سه ماه و کشته شدن ۲۳۰۰ نفر در اولین زلزله ۴۷۰۰ نفر در زلزله دوم
